فسخ صیغه موقت؛ راهنمای پایان زودهنگام عقد موقت و شرایط قانونی
فسخ صیغه موقت در فقه شیعه و قوانین مرتبط، روشی برای پایان دادن زودتر از موعد به عقد موقت محسوب می‌شود. این عمل گاه با اصطلاح «بذل مدت» یا «پایان پیش از موعد» نیز شناخته می‌شود؛ اما در گفتار عامیانه به آن فسخ صیغه موقت می‌گویند. آگاهی از شرایط فسخ صیغه موقت و نحوه رعایت عده فسخ صیغه موقت برای جلوگیری از مشکلات فقهی و حقوقی، حائز اهمیت است. همچنین، در برخی مواقع، ثبت رسمی فسخ صیغه و ارائه مدارک فسخ صیغه موقت می‌تواند برای اطمینان از رسمیت و قانونی بودن پایان عقد انجام شود.
۱. تفاوت فسخ صیغه موقت با اتمام طبیعی عقد موقت
- در عقد موقت، زمان عقد به‌طور محدود (مثلاً چند ساعت، روز یا ماه) تعیین می‌شود و پس از پایان آن، رابطه خودبه‌خود منقضی می‌گردد.
- فسخ صیغه موقت یا بذل مدت، حالتی است که مرد یا حتی با توافق دو طرف، پیش از اتمام زمان، باقیمانده عقد را «بذل» کرده و رابطه پایان می‌یابد.
- اگرچه در زبان عامیانه به این اقدام «فسخ صیغه موقت» گفته می‌شود، ولی در اصطلاح فقهی عموماً به آن «بذل مدت» گفته می‌شود.
نکته: برخی افراد به اشتباه از واژه طلاق استفاده میکنند، در حالی که در عقد موقت، نیازی به طلاق رسمی وجود ندارد.
۲. شرایط فسخ صیغه موقت و الزام به رعایت ضوابط شرعی
شرایط فسخ صیغه موقت بسته به قواعد فقهی مشخص می‌شود و رعایت آن برای پایان زودهنگام عقد موقت مهم است:
- بذل مدت توسط مرد
- در غالب فتاوا، مرد می‌تواند زمان باقیمانده از عقد موقت را به زن بذل کند و رابطه زودتر پایان یابد.
- رضایت دو طرف
- در برخی دیدگاه‌ها، توافق یا تمایل هر دو نفر (به‌ویژه زن) هم مهم تلقی می‌شود، هرچند در حالت کلی رضایت مرد برای بذل مدت کافی است.
- نبود مانع شرعی
- زن نباید در شرایطی باشد که ختم عقد موقت برایش مشکلات فقهی ایجاد کند (مثلاً وجود شروط خاص در عقد).
- تعیین تکلیف مهریه
- مهریه در صورت پایان زودتر از موعد غالباً به‌نسبت مدت یا طبق توافق تعیین تکلیف می‌شود.
نکته: آشنایی با شرایط فسخ صیغه موقت مانع بروز اختلافات مالی و شرعی در آینده می‌شود.
۳. مدارک فسخ صیغه موقت و ضرورت ارائه آن در برخی شرایط
مدارک فسخ صیغه موقت زمانی مطرح می‌شود که دو طرف بخواهند پایان زودهنگام عقد موقت را در دفاتر ثبت رسمی یا مراکز معتبر به ثبت برسانند. برخی از این مدارک عبارت‌اند از:
- اصل عقدنامه موقت یا سند صیغه
- کارت ملی و شناسنامه طرفین
- گواهی عدم بارداری زن (در صورت درخواست دفترخانه)
- فرم توافق یا بذل مدت (اگر خواهان ثبت رسمی فسخ هستند)
نکته: اگر فسخ تنها به شکل خصوصی میان طرفین انجام شود و قصد ثبت رسمی فسخ صیغه در دفترخانه وجود نداشته باشد، ارائه مدارک فسخ صیغه موقت لازم نخواهد بود؛ اما ممکن است بعداً مشکلات حقوقی پدید آید.
۴. ثبت رسمی فسخ صیغه و فواید قانونی آن
- در حالت معمول، ثبت پایان عقد موقت الزامی نیست؛ اما اگر زن باردار شود یا طرفین بخواهند از حقوق قانونی خود حفاظت کنند، ثبت رسمی فسخ صیغه می‌تواند ضروری گردد.
- ثبت رسمی فسخ صیغه یا بذل مدت در دفترخانه کمک می‌کند تا در صورت اختلاف یا مطالبه مهریه باقیمانده، سند قانونی موجود باشد و مشکلات حقوقی کاهش یابد.
- با این اقدام، اسناد و مدارک فسخ صیغه موقت در پرونده رسمی ثبت‌شده و قابل استناد در مراجع قضایی خواهد بود.
نکته: برخی دفاتر رسمی این خدمات را ارائه میکنند و با مراجعه به آن‌ها میتوان فسخ را به‌طور قانونی و شفاف ثبت نمود.
۵. عده فسخ صیغه موقت بعد از پایان عقد موقت
- عده فسخ صیغه موقت همان عده عقد موقت است که پس از برقراری رابطه زناشویی، زن باید رعایت کند.
- در صورت پایان زودهنگام عقد (فسخ یا بذل مدت)، زن همچنان موظف به رعایت عده است؛ یعنی دو دوره عادت ماهانه یا ۴۵ روز برای زنانی که عادت ماهانه ندارند.
- اگر زن در طی مدت عقد موقت باردار شود، عده تا زمان تولد فرزند ادامه می‌یابد و عدم رعایت عده فسخ صیغه موقت می‌تواند عقدهای بعدی را از نظر شرعی باطل سازد.
نکته: در صورت عدم برقراری رابطه زناشویی، عده وجود ندارد و زن می‌تواند بلافاصله پس از فسخ، ازدواج موقت دیگری داشته باشد.
جمع‌بندی
فسخ صیغه موقت یا بذل مدت، راهی برای پایان زودتر از موعد عقد موقت است که طی آن مرد می‌تواند زمان باقیمانده از عقد را به زن ببخشد. برای اینکه این اقدام از نظر فقهی و قانونی معتبر باشد، شرایط فسخ صیغه موقت (از جمله تعیین تکلیف مهریه، نبود مانع شرعی و رضایت دو طرف) باید رعایت شود. در شرایط خاص میتوان ثبت رسمی فسخ صیغه را در دفترخانه انجام داد و برای این منظور باید مدارک فسخ صیغه موقت ارائه گردد. همچنین، زن مکلف به رعایت عده فسخ صیغه موقت است، مگر اینکه در طول عقد موقت رابطه زناشویی برقرار نشده باشد.
خلاصه:
فسخ صیغه موقت به‌معنای پایان زودتر از موعد عقد موقت است که اغلب از طریق «بذل مدت» توسط مرد صورت می‌گیرد. رعایت شرایط فسخ صیغه موقت شامل تعیین تکلیف مهریه و عدم وجود مانع شرعی ضروری است و گاهی برای تضمین حقوق طرفین، ثبت رسمی فسخ صیغه در دفترخانه توصیه می‌شود. اگر رابطه زناشویی برقرار شده باشد، زن باید عده فسخ صیغه موقت (دو دوره قاعدگی یا ۴۵ روز) را رعایت کند، و در صورت بارداری، عده تا تولد فرزند ادامه دارد.